Het keurmerk betrouwbare afrekensystemen is een typisch Nederlands fenomeen. In Nederland is er gekozen voor ‘principle based’-normatiek, waarbij de nadruk ligt op een betrouwbare vastlegging van de transacties. De norm gaat verder door de rapportering van die vastgelegde gegevens erin mee te nemen. Deze benadering is eigenzinnig te noemen als men kijkt naar normering en oplossingen die men elders in de wereld hanteert. In dit artikel willen we een globaal beeld schetsen van hoe het er in de rest van de wereld en met name Europa op kassa gebied voorstaat. De wetgeving in de diverse landen is heel divers.
Samenwerking
De diverse landen in Europees verband hebben al langer samenwerking gezocht, maar dit heeft er niet toe geleid dat er eenduidige normering is gekomen. In de EU zijn diverse oplossingen gekomen om grip te krijgen op kassasystemen. In 2011 vond in Utrecht een EU conferentie plaats om kennis uit te wisselen en ervaringen te delen over het afromen en misbruik van functionaliteiten in kassasystemen. Dit heeft geleid tot een betere samenwerking. Ook in groter verband wordt samenwerking gezocht. De Intra-European Organisation of Tax Administrations (IOTA, www.iota-tax.org) heeft een aantal conferenties georganiseerd. Dit fiscale samenwerkingsverband overstijgt de EU en omvat ook Baltische staten als Litouwen, Armenië, Adzerbadjan, Estonia, Oekraïne.
Nederland heeft in 2013 een tiental specialisten door Engeland laten opleiden op het gebied van elektronische kassa-systemen.
Diverse oplossingsrichtingen
Het Nederlandse Keurmerk Betrouwbare Afrekensystemen (KBA) richt zich in principe op alle afrekensystemen, variërend van een conventionele elektronische kassa tot een uitgebreid point-of-sale-systeem, dat via een wide area netwerk over meerdere locaties kan werken, of cloud oplossing.
Naast het Nederlandse keurmerk kunnen verschillende andere oplossingsrichtingen worden onderscheiden die men in de fiscale wereld hanteert om betrouwbare kassaregistraties af te dwingen. We kunnen ze als volgt onderverdelen:
- Device en/of software certificeren.
- Een fiscale module toevoegen aan een bestaand afrekensysteem.
- Online koppeling met een centrale server.
Elke oplossing kan dan nog verschillende wijze uitgevoerd worden.
Oplossing 1:
Portugal heeft er voor gekozen om alleen geregistreerde en gecertificeerde kassa-systemen toe te laten. Daartoe heeft de Portugese fiscus alle kassasystemen en bijbehorende software moeten toetsen aan de vastgestelde normen. Daarnaast moet een kassabon/ticket aan de klant worden uitgereikt. De ondernemer moet periodiek alle ticketnummers aanreiken aan de overheid. Deze tickets worden gebruikt in een nationale loterij, waarmee auto’s en andere luxe artikelen kunnen worden gewonnen. Het ticket en daarmee de klant zijn zo een schakel in het toezicht geworden.
Oplossing 2:
In België en Zweden hanteert men oplossing 2. Men voegt een hardwarecomponent toe aan het bestaande kassasysteem. Deze ‘fiscale module’, ook wel black-box genoemd, registreert de transacties die op de kassa worden vastgelegd en kan niet gemanipuleerd worden. De module is verzegeld en de transacties worden middels een hash-methode opgeslagen, waardoor de integriteit van de opgeslagen data gewaarborgd is. In Zweden wordt op het moment van betalen de gehele transacties vastgelegd. Waardoor er nog wat manipulatiemogelijkheden zijn. De verantwoorde omzet stijgt in Zweden direct na in gebruik name van de gecertificeerde kassa met 7%. In Zweden levert een duurzame verbetering van de verantwoording van omzet van 1% tot 3 miljard SEK hogere belastinginkomsten (325 miljoen euro). Ondanks de invoering van gecertificeerde kassa’s wordt zo’n 9% van de verkopen niet geregistreerd.
In België heeft men geleerd van de ervaringen in Zweden en heeft men een en ander aangescherpt. Zo worden in België de transacties reeds vastgelegd in de fiscale module voordat er afgerekend wordt.
Oplossing 3:
De online-oplossingen worden met name in voormalig Oostblok landen toegepast. Een aantal Oostbloklanden heeft na de conferentie in Nederland in 2011 in korte tijd deze oplossingen weten te implementeren. Het idee achter deze oplossing is dat een transactie vrijwel onmiddellijk wordt geregistreerd op een (overheids-)server. Gebruikmakend van internet- en mobiele technieken wordt een kassa al dan niet met behulp van een extra apparaat opgenomen in een overheidsnetwerk. Zodra een registratie op een kassa wordt vastgelegd, wordt deze vrijwel online/real-time naar een centrale server gezonden. In een aantal gevallen wordt er een unieke code gegenereerd voor de transactie en wordt zelfs op de kassabon geprint. Het is daarna lastig om af te romen, omdat de transacties vastliggen op een voor de belastingplichtige niet te manipuleren omgeving. Deze technische oplossing tezamen met de verplichting om een kassabon uit te reiken aan de klant zorgt in principe voor controleerbaar spoor van de transactie. De kassabon wordt daarmee een uniek identificeerbaar ticket. En kan daarmee gebruikt worden voor een loterijsysteem.
In Hongarije is met de introductie van de online oplossing (2014) gemiddeld 15% meer OB-euro’s opgebracht dan het voorliggende jaar (2013). Per branche zijn de verschillen gemeten en in kaart gebracht. Hongarije heeft berekend dat de introductie van de online oplossing in 2014 in totaal 160 miljoen euro heeft opgeleverd (50 biljoen HUF).
Administratieve omgeving verplichtingen
De burger betrekken
Een aantal landen in Europa proberen de burger te betrekken door haar meer bewust te maken van haar rol in het maatschappelijke verkeer. Een mooi voorbeeld daarvan zijn diverse reclamefilmpjes waarmee de Zweedse overheid enige jaren terug haar burgers bewust probeerde te maken. Een aansprekend voorbeeld is het filmpje van een klant in een cafetaria (zie link). Het doel van dit filmpje is om het directe belang van het individu in het maatschappelijk verkeer aan te tonen.
In sommige landen is de wetgeving erop gericht dat een belastingplichtige een transactie wel vast moet leggen, omdat men de burger daarbij als ‘controlemiddel’ inzet. De wetgeving schrijft dan voor dat de klant verplicht een kassabon moet krijgen. In sommige landen is men als klant ook verplicht om deze bon in ontvangst te nemen en te bewaren totdat men de winkel verlaat. En daar wordt zelfs op gecontroleerd. De uitgereikte kassabon kan door de burger gebruikt worden in een loterij. Het achterliggende idee is uiteraard om zo een vastlegging door de verkoper te garanderen. De verkoper moet periodiek de verstrekte tickets uploaden naar een overheidsserver.
Deze loterijsystemen worden in diverse landen toegepast, onder andere in Portugal, Slovenië, Armenië en Georgië,
Globaal overzicht
Overzicht van landen met oplossing op het gebied van kassa’s
(bron IMF-rapport: Electronic Fiscal Devices (EFDs) An empirical study of their impact on taxpayer compliance and administrative efficiency, 30 maart 2015)
Korte toelichting
Europa
Black-box – oplossing: België en Zweden
Online oplossingen: Kroatië, Hongarije, Slovenië en Roemenië
Gecertificeerd kassasysteem: Portugal, België (i.c.m. Black-box)
Rusland
Wetgeving ‘in de maak’: Oostenrijk en Duitsland
Amerika
Puerto Rico, Brazilië, Canada (Québec)
In de Verenigde Staten is het probleem onderkend en probeert men actief kennis te vergaren om het probleem het hoofd te bieden. Het is een actueel onderwerp aldaar, zie de link met het nieuwsartikel over een ontdekte fraudeur.
Afrika
Een aantal Oost-Afrikaanse landen is bezig om oplossingen te implementeren.
Azië
Taiwan, Japan
Links
Recente nieuwsflits uit de USA (feb 2016): http://www.kiro7.com/video?videoId=62558239&videoVersion=1.0
Rapport van de OECD over afromen: http://www.oecd.org/ctp/crime/ElectronicSalesSuppression.pdf
https://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=42820.0
Document van het Internationaal Monetair Fonds: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2015/wp1573.pdf
Albanië zoekt samenwerking met Portugal:https://www.politiekemonitor.nl/9353000/1/j9tvgajcor7dxyk_j9vvioaf0kku7zz/vjqs61djpmz2?ctx=vg9pktppo1xz&tab=1
Informatie van de Ierse overheid over kassa-systemen: http://www.revenue.ie/en/tax/vat/leaflets/cash-registers.html
Belgische oplossing: http://www.geregistreerdkassasysteem.be//nl
Filmpje: Belastingdienst Zweden (uitreiken van een kassabon): https://www.youtube.com/watch?v=C-x9A5qX2e0